Մեր՝ հայ ժողովուրդին, ու Հայ Եկեղեցւոյ հոգեմտաւոր նկարագիրը կերտող եւ ազգային ուրոյն ինքնութիւնը բացայայտող կարեւորագոյն եւ մեծագոյն պարգեւը, անտարակոյս, հանդիսացաւ հայոց ոսկեղինիկ այբուբենը, որուն ներշնչարար հոգին եղաւ Ս. Սահակ Պարթեւ կաթողիկոսը, իսկ հանճարամիտը՝ Ս. Մեսրոպ Մաշտոց:
Գիրերու գիւտի հրաշքանման յղացումով՝ հայ ազգը ո՛չ միայն պիտի զատորոշուէր տարածաշրջանի քրիստոնեայ ազգերէն, այլ՝ իր ուրոյն լեզուով պիտի ամրագրէր եւ ամրապնդէր հայոց աշխարհի հենքը ընդդէմ մերձակայ թէ հեռաւոր հզօր պետութիւններուն: Հայ ժողովուրդը, իր երանաշնորհ ու լուսապանծ հայրերուն շնորիւ, իր սեփական լեզուով, սքանչելի ծէսով, հոգեւոր տաղերով ու շարականներով զԱստուած պիտի փառաբանէր, Անոր իմաստութիւնը պիտի ըմբռնէր, եւ Անոր յաւիտենական խօսքերով ու վարդապետութեամբ՝ համոզումով դէպի լուսաւոր ապագայ պիտի ընթանար:
16 դար առաջ, հոյլ մը նուիրեալներ, Մեսրոպ Մաշտոցի գլխաւորութեամբ՝ ձեռնամուխ եղան համաշխարհային մտքի ողջ ստեղծածն ու կուտակածը հայ ազգին հասու դարձնելու գործընթացին: Ուշագրաւ է, որ այս մէկը պիտի կատարուէր՝ մեկնած այդ օրերու հնարաւորութիւններէն՝ առանց համացանցի (INTERNET), առանց GOOGLE TRANSLATE-ի, առանց FACEBOOK-ի, եւ առանց բա- ռարաններու։ Այսպէս, ազգասէր ու Աստուածասէր հոգեւորականներ կարողացան՝ քանի մը տասնեակ տարիներու ընթացքին հայութեան փոխանցել այն ինչ որ դարերու ընթացքին ստեղծած էին հին աշխարհի ազդեցիկ ազգերու՝ յոյն եւ ասորի հարիւրաւոր պայծառ մտքերը:
Սրբոց Թարգմանչաց շնորհիւ, հայերս ունեցանք ոսկեդար. ստեղծեցինք գիտութիւն ու քաղաքակրթութիւն: Սրբոց Թարգմանչաց շնորհիւ, մեր հայկական մշակոյթը՝ իր բովանդակ իմաստով եւ յատկապէս Աստուածաշունչի թարգմանութեամբ՝ քրիստոնէական նկարագիր ստացաւ:
16 դար ետք, համաշխարհայնացման յորձանուտին մէջ, հայ ազգը ինքնութեան պահպանման համար պայքար կը մղէ եւ կանգնած է սարսափելի եւ սահմռկեցուցիչ երեւոյթներու առջեւ, որոնք կը խաթարեն իր դիմագիծը, իր պատմութիւնը, մշակոյթն ու լեզուն եւ կ՛աղաւաղեն զանոնք. սարսռազդեցիկ վտանգը առկայ է նոյնիսկ մեր հարենիքը եւ սփիւռքահայութիւնը կործանման եզրին հասցնելու աստիճան:
Թարգմանչական արուեստին մէջ, համաշխարհային գրականութեան գոհարներու թարգմանութեան գործընթացը կանգ առած է, եւ մատղաշ սերունդը կուրօրէն տարուած՝ ելեքտրոնային աշխարհի, INFORMATICS-ի ընձեռած միջոցներով, տնտեսագիտութեան, եւ շուկայական յարաբերութիւններու գերակշռութեամբ: Շատ յաճախ հայերէն գիրքեր կը հրատարակուին պարզապէս հրատարակուելու սիրոյն, ժամանակավրէպ, անհաճոյ, անբովանդակալից, առանց որեւէ ձգողականութեան կամ «ճաշակի»: Ուստի անոնք սոսկ կը կուտակուին շտեմարաններուն մէջ, ինչ որ բառացի կը նշանակէ՝ «անընթերցասիրութիւն» եւ «անգրականագիտութիւն»:
16 դար առաջ, գրաբարը՝ հին աշխարհի ամենաճոխ, ամենափարթամ ու չքնաղ լեզուն էր. իսկ այսօր դժբախտաբար պէտք է որոնել ոչ թէ գրաբարագէտներ, այլեւ՝գրաբար իմացողներ: Ցաւօք սրտի, գրաբարը դարձած է միայն ու միայն աղօթքի եւ ծիսագիտութեան լեզու, իսկ զայն գործածողները՝ առ հասարակ կղերական դասն է, որ եւս նօսրացած է:
Իսկ ինչ խօսք հայոց լեզուի մասին: Ինչպէ՞ս չողբանք անոր մերթ ընդ մերթ նահանջին: Տգիտութենէ աւելի՝ համատարած անտարբերութիւն մը կը տիրէ: Որքան էական է օտար լեզուներուն իմացութիւնը, ինչպէս՝ անգլերէնի, ֆրանսերէնի, արաբերէնի կամ նաեւ ռուսերէնի, սակայն մայրենին առաջնահերթ պէտք է ըլլայ. «հայուն լեզուն հայերէ՛նն է»։ Այսօր մեր հայկական միջավայրերուն մէջ, բազմաթիւ մարդիկ կան, որոնք մտաւորական դասին կը պատկանին չափազանց բարձր կրթութիւն ստացած ըլլալնուն, եւ հանրութեան մէջ իրենց կշիռը ունին, սակայն հայկական մշակոյթէն շատ հեռու են եւ հայերէն նախադասութիւն մը անգամ կազմելու կարողութիւնը չունին: Այսպիսիք իրենց կեանքին մէջ չեն տուժեր, որովհետեւ իրօք խելացի եւ զարգացած են, սակայն միշտ զարմանք կը պատճառէ անոնց թաքուն եւ շատ անգամ երեւելի նողկանքը եւ պժգանքը հայկական հոգեւոր եւ ազգային ամէն տեսակի արժէքներու նկատմամբ, ըլլայ ան՝ գրականութիւն, հայոց պատմութիւն, երաժշտութիւն, ծէս, լեզու, հայկական աւանդութիւն եւ այլն:
Թէ ինչո՞ւ եւ ինչպէ՞ս այդտեղ հասանք, պատճառները բազմաթիւ եւ բազմազան են. ո՛չ կարելի է զանոնք ընդհանրացնել, եւ ո՛չ ալ որոշ ժամանակամիջոցի մը մէջ դարմանել: Հարկ է բծախնդրօրէն մօտենալ հարցին, ուսումնասիրել տուեալ անհատներուն դաստիարակութիւնը, միջավայրը, աշխարհայեացքը, կեանքի գիտակցութիւնն ու ապագայի տեսլականը: Ուծացման, որ կը հասցնէ՝ ազգակործանման եւ նահանջի, առաջքը առնելու համար, անհրաժեշտ են լուրջ, երկարաշունչ եւ հետեւողական աշխատանքներ: Բաւարար չէ բարոյական քաջալերանքը եւ նեցուկը: Բաւարար չեն անհատական եւ միակողմանի ծրագիրներու մշակումը: Յոյժ կարեւոր է, ուրեմն, հիմնական հարցերու վերաբերող հաւաքական եւ հասարակաց մտածողութիւն գոյացնել, որու գերագոյն շահը ըլլայ ազգային վերելքը: Ընդհանուր բարիքի, նոյնատեսակ մտածելակերպի պակասութիւնը, խոչընդոտ է համահայկական լուրջ ծրագիրներու իրականացման: Ազգային, պետական եւ եկեղեցական կառոյցներու կողմէ պատկառելի եւ ծանրակշիռ նեցուկ հարկաւոր է: Իւրաքանչիւր հայու մէջ, պէտք է ազգի պատկանելիութեան ոգին սերմանել՝ զարգացնելով հայերէնագիտութեան բնագաւառը, մանաւանդ վտարանդի եւ օտարութեան մէջ: Չքաւոր պատանիներն ու պարմանուհիները, բարեգործական եւ միջազգային դրամաշնորհներով՝ օտարալեզու եւ պետական դպրոցներու ցանցէն փրկել: Ոչ մէկ հայ, որեւիցէ պատճառի համար, պէտք է զուրկ մնայ հայեցի դաստիարակութենէն: Նեցուկ պէտք է կանգնիլ հայկական դպրոցներուն՝ որակեալ եւ հայրենասիրութեամբ տոգորուած ուսուցիչ-ուսուցչուհիներ հայթայթե-լով: Կարիք կայ մէկ անգամ ընդմիշտ մեր ազգային բառապաշարէն վերցնել «իսկական հայ» յորջորջումը: Չկայ «կիսահայ» կամ «իսկական հայ: Կայ գլխագիր ՀԱՅ: ՀԱՅը՝ ինքնութիւն է, ՀԱՅը՝ ապրում է, ՀԱՅը՝ արարող է: ՀԱՅը՝ Հայրենիքը սիրող է, պաշտպանող եւ պարուրող է: ՀԱՅը՝ պատմութիւնը եւ մշակոյթը սիրող, ՀԱՅը՝ հոգեւոր եւ ազգային արժէքները վառ պահող է: ՀԱՅը՝ իմաստութիւնը ճանաչող: Ի վերջոյ ՀԱՅը՝ սրբոց թարգմանչաց հանճարներու գործերը արժեւորող, կրող եւ զայն փոխանցողն է:
Թող օրհնեալ ըլլան Թարգմանչաց երախտաւորները եւ բոլոր անոնք՝ որոնք վառ կը պահեն անոնց Աստուածահաճոյ եւ ազգանուէր աւանդը:
27/10/2017
ԳՐԻԳՈՐ ՎՐԴ. ՊԱՏԻՇԱՀ