Սիրելի՛ ընթերցող,
«Տեառնընդառաջ» է. այս տօնին դրուագը պատմող աւետարանը (Ղկ. 2,22-40) ոչ միայն շատ երկար ու հետաքրքրական է, այլ նաեւ կը բովանդակէ գիտելիքներ ու ճշմարտութիւններ: Անոնք օգտակար են մեզի ու նպաստաւոր` մեր առօրեային համար: Կը փորձեմ համադրել զանոնք` աւելի կեդրոնանալով տօնին անունին եւ անկէ թելադրուած քանի մը համոզումներու վրայ:
«Տեառնընդառաջ» կազմուած է «տեառն», «ընդ» եւ «առաջ» գրաբարեան բառերէն: Առաջինը եզակի սեռական կամ տրական հոլովն է «տէր» գոյականին: Երկրորդը` նախդիր է, նախադրութիւն է: Իբրեւ գոյական` երրորդը կը նշանակէ «առջեւի կողմ»: Իսկ «ընդառաջ» բառաձեւը յետադիր կամ յետադրութիւն է հոս, որ լռելեայն կը հասկցնէ «առջեւը ելլել, դէմը երթալ, դիմաւորել» իմացութիւնները:
Մարդկութեան արական ու իգական սեռերուն երկու ներկայացուցիչները` Սիմէոն Ծերունի (Ղկ. 2,25-35) եւ Աննա Մարգարէուհի (Ղկ. 2,36-38) «տեառնընդառաջ»ի տիրական դէմքերն են, որովհետեւ Յիսուս Քրիստոսը` քառասնօրեայ նորածին Տէրը դիմաւորեցին Աստուծոյ տաճարին մէջ:
Սիմէոն` «արդար ու բարեպաշտ», եւ Աննա` «աղօթքով ու ծոմապահութեամբ», ինչպէս նաեւ առաջինը` «Ս. Հոգիէն մղուած», ու երկրորդը` «մարգարէուհի», ունին հոգեկանութիւնն ու փորձառութիւնը մեզի թելադրելու, թէ մենք ալ ընդառաջ երթալու ենք Տիրոջ ոչ միայն եկեղեցիին մէջ, այլ նաեւ դիմաւորելու եւ հրաւիրելու ենք Տէրը մեր առօրեայէն ներս:
Երկուքին թելադրանքին մե՛ր հաւատարիմ գործադրումը թէ՛ կը գոյացնէ այն հոգեմտաւոր մթնոլորտը, ուր «ճշմարտութեան Հոգին մեզի հետ կը բնակի` մեր մէջն է» (Յվհ. 14,17), ինչպէս «Ս. Հոգին կը բնակէր Սիմէոնի մէջ» (Ղկ. 2,25), եւ թէ՛ կ՛առթէ մեզի «նախանձաւորութիւնը հոգեւորներուն» (1 Կոր. 14,12) հանդէպ` նմանելով Աննային, որ «տաճարէն չէր հեռանար, կը ծառայէր Աստուծոյ» ու կը փառաբանէր Տէրը` խօսելով Յիսուսի մասին (Ղկ. 2,37,38):
«Տեառնընդառաջ»ի ըմբռնումէն` պատգամներով լեցուն եւ խոկումներու առաջնորդող այս տօնին համար քրիստոնեայ ժողովուրդներու քով յառաջացած են տարբեր անուններ, որոնց առումները, սակայն, կը ձուլուին նոյն տէրունական խորհուրդին մէջ:
Օրինակ` հայերուս համար «Տեառնընդառաջ»ը է «Տօն քառասնօրեայ գալըստեան Քրիստոսի ի տաճարն»: Յովսէփ եւ Մարիամ, բծախնդիր կանոնապահները, գործադրեցին օրէնքը, որ կը հրահանգէր. «Ամէն անդրանիկ մանչ զաւակ, որ իր մօր արգանդը կը բանայ, պիտի նուիրուի Տիրոջ» (Ել. 13,2): Նաեւ կ’ըլլար ծննդաբեր մօր «մաքրութիւնը»:
Երանի՜ հայ ազգին, եթէ մեր ծնողներն ըլլային հաւատարիմ օրինապահներ, որոնք աստուածահաճոյ մաքրութեամբ ու նուիրումով դաստիարակէին եւ ամէն կիրակի իրենց զաւակները տանէին «Աստուծոյ տաճարը», ուրկէ տուն դառնային «զարգացած իմաստութեամբ, հասակով ու շնորհքով` Աստուծոյ եւ մարդերուն առջեւ» (Ղկ. 2,52):
Օրինակ` յոյները Ե. դարէն սկսեալ տօնուած «Տեառնընդառաջ»ը կը խորագրեն «Հանդիպում», քանի Սիմէոն «ծերունի»ին եւ Յիսուս «մանուկ»ին, ինչպէս նաեւ Աննա «ութսունչորս տարեկան այրիին» ու Մարիամ «կոյսին» մէջ իրարու կը հանդիպին Հին Ուխտն ու Նոր Ուխտը:
Ինչպիսի՜ պատմական ու սրբազան պահ, որուն դիպումին հեռանկարով` «Ս. Հոգին յայտնած էր Սիմէոնին, թէ պիտի չմեռնէր, մինչեւ չտեսնէր Տիրոջ Օծեալը» (Ղկ. 2,26):
Յիսուսի հետ մեր սերտ հանդիպումը, ամէն տեղ, բայց յատկապէս եկեղեցիին մէջ, եւ ամէն ատեն, բայց մասնաւորապէս` Ս. Պատարագին ժամանակ, կը շնորհէ մեզի «սփոփանքը» տխրութեան, «օծումը» տառապանքին, «լոյսը» առօրեային, «փրկութիւնը» յաւերժութեան ու «փառքը» Տիրոջ արքայութեան մէջ:
Օրինակ` «Տեառնընդառաջ»ը լատիններուն համար «Տիրոջ ընծայումն» է իր սուրբգրային պարունակով ու պատմական ընթացքին մէջ:
Մեր ծնողներուն` Աստուծոյ իրենց զաւակներուն ընծայումէն կը ծագի արշալոյսը «հայոց աշխարհին», ինչպէս ալ Տիրոջ մեր անձերուն նուիրաբերումով մասնակից կը դառնանք մարդկութեան Փրկչին ազատագրական ու հոգեսէր առաքելութեան…:
Օրինակ` գերմանացիներուն քով կայ նաեւ այսօր կիսապաշտօնական, բայց միշտ ժողովրդական յորջորջումը «MariՊ Lichtmess», «Մարիամի լուսատօն» (ավաճառ), որ կը համապատասխանէ ֆրանսերէն` «Chandeleur» եւ անգլերէն «Candlemas» անուններուն:
Անոնց պատմական ծագումը կու գայ այն իրողութենէն, թէ 1000 թուականէն սկսած է լոյսերու եւ մոմերու օրհնութիւնը, որ կ՛աւարտէր հաւատացեալներու բռնած լուսասփիւռ մոմերու թափօրով: Անկէ ետք օրհնուած-վառուած մոմերը կը տարուէին տուները` զանոնք լուսաւորելու համար Քրիստոսով:
Հոս ալ կը հանդիպինք քրիստոնեայ եկեղեցիներու եւ ժողովուրդներու հասարակաց «հաւատքի ինչք»ի մը, երբ նկատի կ՛առնենք հայերուս քով առկայ հոգեւոր բարեպաշտական հրահանգներէն հինաւուրց մոմավառութիւնը, մոմօրհնէքն ու անդաստանի հրավառութիւնը:
«Ես եմ Լոյսն աշխարհին» (Յվհ. 8,12) յայտարարած Յիսուս Քրիստոսը խորհրդանշող օրհնուած-վառուած մոմը երբ կը տանինք մեր տունը, իր լռասէր բոցով կ՛ուզէ յիշեցնել մեզի մեր Աստուածային Վարդապետին հաւատաւորները հրահրող ծանուցումը. «Դուք էք աշխարհին լոյսը: Ձեր լոյսը պէտք է շողայ մարդերու աչքերուն, որպէսզի տեսնեն ձեր բարի գործերը եւ փառք տան ձեր Երկնաւոր Հօր» (Մտթ. 5,14,16):
Մարիամ, մեր շարակնոցէն հռչակեալ «Մայր սուրբ սքանչելի Լուսոյն», թող բոցավառէ մեր սրտերն ու մտքերը` Ս. Ներսէս Շնորհալիին հետ հայցելու համար Յիսուսէն, որով` «կեանքն էր, եւ Կեանքը լոյսն էր մարդերուն» (Յվհ. 1,4).«Լո՜յս, ի Լուսոյ ծագումն` Արեգակն արդար, անճառ Ծնունդ, Հօր Որդի, յառաջ քան զարեւ անուն քո գովեալ ընդ Հօր, ի ծագել լուսոյ առաւօտուս` ծագեա՛ ի հոգիս մեր զլոյս քո իմանալի»:
ՄԵՍՐՈՊ ՀԱՅՈՒՆԻ