Վսեմաշուք Կարդինալ, 2015-ի սեպտեմբերին Հայաստան գտնուեցաք մասնակցելու համար Հայ առաքելական Եկեղեցւոյ միւռոնօրհնէքի արարողութեան, ինչպէս նաեւ Ամենապատիւ եւ Գերերջանիկ Գրիգոր Պետրոս Ի. Կաթողիկոս Պատրիարքին հետ նախագահելու համար Հայ կաթողիկէ առաջին աթոռանիստ եկեղեցւոյ օրհնութեան։ Առաւել եւս, Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահը ձեզ պարգեւատրեց Բարեկամութեան Շքանշանով։ Ասիկա ձեր առաջին այցելութի՞ւնն էր Հայաստան։ Ինչպէ՞ս կրնաք արժեւորել Վատիկանի եւ Հայաստանի միջեւ գոյութիւն ունեցող յարաբերութիւնները, ինչպէս նաեւ Հայ առաքելական եւ Հայ կաթողիկէ եկեղեցիներու միջեւ յարաբերութիւնները։
Կարծեմ այս երրորդ կամ չորրորդ այցելութիւնս է Հայաստան։ Առաջին անգամ այցելեցի 2001-ին, երբ ընկերակցեցայ սուրբ Յովհաննէս Պօղոս Բ. Սրբազան Քահանայապետին, ճանչցայ այս հայկական հողը, եւ կարողացայ տեսնել հիմնականօրէն կաթողիկէ համայնքին իսկական վիճակը, այս փոքրիկ հասարակութիւնը, որու առաջին առաքելական վերակացուն (administrateur apostolique) եղաւ մխիթարեան վանականներէն՝ արհիապատիւ Ներսէս արք. Տէր Ներսէսեանը։ Առիթը ունեցայ նաեւ տեսնելու սուրբ Էջմիածինը եւ գնահատեցի բարեկամական մեծ հիւրընկալութիւնը Հայ առաքելական Եկեղեցւոյ։ Հետաքրքրական թուեցաւ ինծի, համամիութենական գետնի վրայ, տեսնել Քահանայապետի մը առաջին անգամ ըլլալով հիւրընկալումը Ամենայն Հայոցի բնակարանը, որովհետեւ Հայաստանի մէջ վատիկանեան դեսպանատուն չկայ, որով Քահանայապետին համար պէտք էր տեղ մը յատկացնել։ Նշելու ենք թէ սուրբ Յովհաննէս Պօղոս Բ. Պապը մեծ հետաքրքրութիւն ունէր հայերուն հանդէպ, փափաքած է միշտ մօտէն ծանօթանալ անոնց, որովհետեւ Լեհաստանի մէջ, իր դպրոցական նստարանի ընկերը եղած է հայ մը, որ իր մէջ թողած է փափաքը ճանչնալու Հայաստանը։
Ուրիշ առիթով մը եւս Հայաստան գտնուեցայ, երբ արդէն Արեւելեան Եկեղեցիներու Կարդինալն էի. յատուկէն այցելեցի Կիւմրի, ուր նորակառոյց Մայր Տաճարին աշխատանքները արդէն սկսած էին. այցելեցի նաեւ Աշոցքի հիւանդանոցը, որ կառուցւեցաւ երկրաշարժէն ետք, յատուկ թելադրանքովը սուրբ Յովհաննէս Պօղոս Բ. Սրբազան Քահանայապետին։ Հերթականօրէն այցելեցի Մայր Թերեզայի քոյրերուն տունը, Երեւան, եւ զգացուած մնացի ձեր ժողովուրդին բարեսրտութենէն եւ ձեր երկրին յատկութիւններէն։ 2008-ին, որպէս ներկայացուցիչ Բենեդիկտոս ԺԶ. Սրբազան Քահանայապետին, առիթը ունեցայ ներկայ գտնուելու սուրբ Միւռոնի օծումին, որ տեղի կ՛ունենայ եօթը տարին անգամ մը։ Իսկ 2015-ին, որպէս ներկայացուցիչ Ֆրանչիսկոս Սրբազան Քահանայապետին, անգամ մը եւս ներկայ գտնուեցայ սուրբ Միւռոնի օծման, որմէ ետք օրհնութիւնը կատարեցինք նոր Մայր Տաճարին. հանդիպեցայ այս փոքրիկ հօտին հետ, որ հետզհետէ կ՛աճի արհիապատիւ Ռաֆայէլ արք. Մինասեանի ջանքերով։ Պատիւը ունեցայ նաեւ հանդիպելու Հանրապետութեան Նախագահին հետ, որ զիս պարգեւատրեց Բարեկամութեան Շքանշանով, զոր կը պահեմ որպէս մասունք պատուոյ եւ բարեկամութեան Հայաստանին հետ։ Դուն տեղեակ ես որ ես արժանթինցի եմ, որով այս ճանաչումը եւ բարեկամական մօտիկութիւնը Հայաստանի նկատմամբ Արժանթին գտնուած օրերէս ժառանգած եմ, եւ կը գնահատեմ հայ ժողովուրդին պատմութիւնը, անոր առանձնաշնորհեալ հարուստ մշակոյթը, այդ միւռոնօրհնէքը որ բացառիկ եւ գեղեցիկ արարողութիւն մըն է, եւ որուն ընդմէջէն մեր աչքերուն առջեւ կը տեսնենք այն ինչ որ պիտի դառնայ շնորհքի խորհրդանիշ, եւ պիտի բաշխուի եպիսկոպոսներուն եւ վարդապետներուն միջոցաւ բոլոր հաւատացեալներուն։
Ինչ կը վերաբերի Հայաստանի եւ Վատիկանի միջեւ յարաբերութիւններուն, բարեկամական աննախընթաց, առաւել եւս առատաձեռն արարք մը կը նկատեմ Վատիկանի մէջ հայկական դեսպանատուն մը հաստատելու նախաձեռնութիւնը ։ Նախապէս դեսպանատուն չի կար Վատիկանի մէջ, Հայաստանի դեսպանը կը մնար Փարիզ, ուրկէ կը հետեւէր Սուրբ Աթոռի իրադարձութիւններուն։ Իսկ Վատիկանի դեսպանը կը մնայ Թիֆլիս (Վրաստան), որ միեւնոյն ժամանակ նուիրակն է Հայաստանի։ Հայկական պետութիւնը ուզեց աւելի ջերմ յարաբերութիւններ կնքել Վատիկանի հետ, եւ ասոր համար չի բաւարարուեցաւ միմիայն Հռոմի մէջ հայկական դեսպանատունով մը, եւ՝ Վատիկանի մէջ ալ ուրիշ մը ունեցաւ։ Թերեւս այս արարքը պարզ նշան մըն է, սակայն հիմնուած է սրտագին յարաբերութիւններու, փոխադարձ յարգանքի եւ երկխօսութեան արմատներուն վրայ։
Միեւնոյն ջերմ յարաբերութիւնները կը գտնեմ նաեւ Հայ առաքելական եւ Հայ կաթողիկէ համայնքներուն միջեւ։ Ինչպէս որ տեղեակ էք, համայնավար շրջանէն ետք Հայ կաթողիկէ եկեղեցի գոյութիւն չունէր Հայաստանի մէջ, եւ շնորհիւ Վազգէն, Գարեգին Ա. Եւ Գարեգին Բ. Վեհափառ Հայրապետներուն, կարելիութիւն տրուեցաւ որ հայ կաթողիկէ եկեղեցին ներկայութիւն ունենայ Հայաստանի հողին վրայ։ Այս բոլորը ցոյց կու տայ թէ որքան բարեկամութեամբ տրամադրուած է հայ կաթողիկէ Եկեղեցին հանդէպ Հայ առաքելական Եկեղեցւոյ։ Այս յարաբերութիւնները աւելի հաստատ եւ ակներեւ դարձան 2015-ի ապրիլ 12-ի սուրբ Պատարագին զոր Ֆրանչիսկոս Սրբազան Քահանայապետը մատուցանեց Սուրբ Պետրոս Տաճառին մէջ։ Այս արարողութիւնը չի սահմանափակուեցաւ միմիայն կաթողիկէ ներկայութեամբ, այլեւ՝ ներկայ էին Գարեգին Բ. եւ Արամ Ա. Վեհափառները, առաւել եւս ներկայ էր Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահը։ Ուստի, բոլորը միասին կազմեցին մեծ խճանկար մը հայկական իրականութեան եւ անոնց միասնականութեան կաթողիկէ եկեղեցւոյ հետ։
Վսեմաշուք Կարդինալ, 29 ապրիլ 2015-ին ըսած էիք թէ ահաբեկիչները արդի Հեռովդէսներն են։ Ի՞նչ է ձեր կարծիքը մէկ կողմէն արաբական գարնան, եւ միւս կողմէն Միջին Արեւելքի մէջ քրիստոնեաներուն ներկայութեան մասին ։ Քրիստոս ի՞նչ կ՛ուզէ Միջին Արեւելքի քրիստոնեաներէն։
Ցաւօք, ուրիշներու միջեւ տեղի ունեցող պատերազմը իր անդրադարձը կ’ունենայ նաեւ քրիստոնեաներու կեանքին վրայ եւ Միջին Արեւելքի մէջ քրիստոնեաներուն ներկայութիւնը հետզհետէ կը նուազի. քրիստոնեաները կը փախչին կա՛մ որովհետեւ ուղղակիօրէն հալածուած են եւ զոհ կ՛երթան իրենց հաւատքին՝ տալով իրենց կեանքը, կամ զոհ կ՛երթան ստիպողական պատճառներու։ Մտահոգութիւն պատճառող հարցական մըն է։ Ֆրանչիսկոս Սրբազան Քահանայապետին հետ միասին երբ կ՛ըսենք թէ Միջին Արեւելքը առանց քրիստոնեաներուն կը դադրի Միջին Արեւելք ըլլալէ, ոչ թէ որովհետեւ միայն մշակոյթը, մշակութային դիմագիծը եւ ինքնութիւնը այս երկիրներուն կ՛ընդգրկեն նաեւ քրիստոնեայ ներկայութիւնը, այլ՝ որովհետեւ քրիստոնեայ տարրը, քրիստոնեայ ներկայութիւնը, եւ քրիստոնեաներուն յատուկ պարգեւները կը ստեղծեն հաւասարակշռութիւնը միջին արեւելեան կեանքին մէջ. եւ այս ներկայութիւնը իսլամներուն համար խաղաղութեան, կայունութեան, համաձայնութեան, փոխըմբռնումի, երկխօսութեան նշան է։ Սակայն կորուստի մատնելով քրիստոնեաները, կ՛իրագործեն այս բոլորին բացակայութիւնը։ Քրիստոնեաներուն փախուստով նոր Միջին Արեւելք մը կը ստեղծուի, ուստի ամբողջ Եկեղեցին կ՛աղօթէ որպէսզի անոնք մնան, եւ կամ վերադառնան, կարողանան ապագային վերադառնալ։ Մեր փափաքն է որ այս յոյսը ունայն չըլլայ, որովհետեւ ինչպէս որ իրաւունքը կայ գաղթելու, իրաւունքը կայ նաեւ մնալու, իրաւունքը վերադառնալու, եւ կը մաղթենք որ ասիկա իրագործուի քրիստոնեաներուն համար որոնք փախուստ տալով լքեցին Միջին Արեւելքը։ Ակնյայտօրէն քրիստոնեաները զոհ կ՛երթան ահաբեկչութեան, եւ ցաւօք, ահաբեկչութեան մը՝ որ բացարձակապէս անընդունելի է իր բոլոր ձեւերուն մէջ, յատկապէս երբ հիմնուած ըլլայ կրօնական ահաբեկչութեան գաղափարին վրայ, եւ կամ Աստուծոյ անունով կատարուի, այն ինչ որ արդէն յստակօրէն եւ խստիւ դատապարտուած է քահանայապետներուն կողմէ եւ վերջերս՝ Ֆրանչիսկոս Քահանայապետին կողմէ։ Ի հարկէ միջազգային կազմակերպութիւնները ունին որոշ պարտականութիւն մը, չըսելու համար ստիպուած են պաշտպանելու քրիստոնեաները Միջին Արեւելքի մէջ, ոչ թէ միայն որովհետեւ անոնք դէմ կը հանդիսանան այս չարուժ ահաբեկիչներուն, այլեւ որովհետեւ քրիստոնեաները կը նուիրաբերեն եւ կու տան գործնական ապահովութիւն եւ պաշտպանութիւն հոն ուր կ՛ապրին։ Յուսանք որ կարելի դառնայ։
Անձամբ կը կարծեմ թէ յոյսի կայծ մը կրնայ ըլլալ զանգուածային այս բոլոր անկարգութիւններուն մէջ։ Երբ կը խօսուի արաբական գարնան մասին, ինծի համար, իմ անձնական ըմբռնումովս, կը մտածեմ արաբական գարնան մասին որպէս մարդկային գարուն, որ գարունն է մարդուն արժանապատուութեան, գարուն մը որ բոլորին կ՛ապահովէ գործ, տուն, առողջութիւն, դաստիարակութիւն, ամէն բան որ կրնայ մարդկային արժանապատուութեան նուազագոյն պայմանները հայթայթել։ Պէտք է պայքարիլ աղքատութեան դէմ, պայքարիլ խտրականութեան դէմ, մարդու շահագործման դէմ, մէկ խօսքով՝ ամէն տեսակի ստրկութեան դէմ, ապահովելու համար մարդուն հանգստութիւնը, աշխատանքը, դեղերը, յատուկ հոգատարութիւնը նաեւ մանուկներուն։ Բոլորս ալ հաւասար ենք օրէնքին առջեւ, այրեր եւ կիներ, եւ կարելի չէ որ ստրկութեան ենթարկուիս որովհետեւ փոքրամասն հասարակութեան մը կը պատկանիս։ Մենք՝ կաթողիկէներս կ՛ապահովենք ըստ օրէնքի կարելի եղած ամէն տեսակի միջոցները բոլոր անոնց՝ որոնք կու գան մեր երկիրները, եւ կը փափաքինք փոխադարձը մեր բոլոր քրիստոնեաներուն համար, որոնք տարբեր երկիրներու մէջ կը գտնուին, որովհետեւ անոնք ալ ինքնութեան պատկանելիութիւն ունին, նոյնիսկ եթէ փոքրամասնութիւնը կը կազմեն։
Թէ ինչ կ՛ուզէ Քրիստոս այսօր Միջին Արեւելքի քրիստոնեաներէն, ես կը կարծեմ պատասխանը կը համառօտուի երկու բառերու մէջ, որոնք Միջին Արեւելքին յատկացուած Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ վերջին Սիւնհոդոսին ընթացքին շեշտուեցան՝ հաղորդութիւն եւ վկայութիւն։ Հաղորդութիւն՝ որովհետեւ մեզմէ իւրաքանչիւրը անձամբ հաղորդութեան մէջ է Աստուծոյ հետ, ինչ որ կը նշանակէ թէ կ՛ապրի իր անձնական քրիստոնէական կեանքը համապատասխանելով Աստուծոյ Խօսքին եւ Աւետարանի բոլոր արժէքներուն։ Եւ որովհետեւ մենք բոլորս հաղորդութեան մէջ ենք Աստուծոյ հետ, ինքնաբերաբար հաղորդութիւն մը կը ստեղծուի մեր շուրջիններուն հետ՝ հաղորդութիւն եպիսկոպոսներուն եւ վարդապետներուն միջեւ, հաղորդութիւն վարդապետներուն եւ հաւատացեալներուն միջեւ, եւ ամէն տեսակի հաղորդութիւն որ կը վերաբերի Եկեղեցւոյ կեանքին ներշնչուած Սուրբ Հոգիէն։ Այս հաղորդութիւնը կը գտնէ իր ուժը եւ արմատը մկրտութեան խորհուրդին մէջ։
Վկայութիւնը պէտք է մեկնի մեր, Աստուծոյ եւ մեր շուրջի եղբայրներուն միջեւ գտնուող հաղորդութենէն, որ քրիստոնէական ինքնութեան հիմքն է։ Ըլլալ վկաները Աստուծոյ սիրոյն մեր շուրջ գտնուող մարդոց հետ, ըլլան անոնք քրիստոնեայ հաւատացեալներ, կամ իսլամներ, պայման է որպէսզի Եկեղեցին շարունակէ ըլլալ կենսունակ ճշմարտութիւն մը, եւ ոչ թէ թանգարանի դեր ունենայ։ Քրիստոնէական մեր բոլոր աւանդութիւնները եւ ծիսական արարողութիւնները իրենց խորքը կը գտնեն հաղորդութեան եւ վկայութեան մէջ, որպէսզի քրիստոնեայ ներկայութիւնը ազդու ըլլայ բոլոր ժողովուրդներու կեանքին մէջ։
2015-ի ապրի 12-ին, Ֆրանչիսկոս Սրբազան Քահանայապետը Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին առթիւ մատուցած սուրբ Պատարագին ընթացքին գործածեց «Ցեղասպանութիւն» բառը։ Իսկ ձեր ճամբորդութեան ընթացքին դէպի Հայաստան մաղթեցիք խաղաղութիւն եւ հաշտութիւն Թուրքիոյ հետ։ Ի՞նչպէս կրնանք ապրիլ հաշտութիւնը ժողովուրդի մը հետ որ ինք հաշտ չէ իր պատմութեան հետ։
Որպէս քրիստոնեաներ վստահ որ չենք կրնար անտեսել Աւետարանին էութիւնը, որ ներողամտութիւնն է եւ հաշտութիւնը։ Նոյնիսկ եթէ անցեալը մեզի անընդունելի եւ սարսափելի մեծագոյն տառապանք մը թողած է, մենք պէտք է մտածենք ոչ միայն անցեալի մասին, այլեւ ապագայի մասին, եւ այս ապագան, իմ կարծիքովս, պէտք է ըլլայ ապագայ մը որ անցեալէն մեկնելով կը ձգտի նոր աշխարհի
մը, որ պէտք է դրոշմուի եղբայրսիրութեան, հաշտութեան, երկխօսութեան հոգիով, ինչպէս նաեւ իւրաքանչիւրը կանչուած ըլլայ տալու այն ինչ որ Աստուած պարգեւած է այս երկիրներուն, այլապէս փայլուն ապագայ մը չեմ տեսներ։ Մենք կը հաւատանք Աստուծոյ, ինչպէս նաեւ իր ուժին եւ ամենազօրութեան, սակայն նաեւ պէտք է վստահինք մարդուն, որովհետեւ ան՝ որպէս պատկեր Աստուծոյ, պէտք է ըլլայ քաջ եւ արի։ Սրբազան Քահանայապետը իր վերջին նամակին մէջ համաշխարհային խաղաղութեան օրուան առթիւ յատուկէն անդրադարձաւ այս հարցին, ըսելով թէ մարդս ոչ թէ միայն քաջ պէտք է ըլլայ, այլ նաեւ խաղաղութեան արուեստագէտ եւ դերակատար, ունենայ քաջութիւնը հիմնելու նոր աշխարհ մը բոլորին հետ եւ բոլորին միջոցաւ, ինչպէս նաեւ մէկդի դնէ իշխանութեան, ընկճուածութեան եւ ատելութեան բոլոր մտածելակերպերը, որոնք անցեալին մէջ պէտք է մնան։
Սակայն հասնելու համար այս հաշտութեան չէ՞ք կարծեր թէ Թուրքիան նախ պէտք է ընդունի իր սխալը եւ վերադարձնէ բռնախլած բոլոր իրաւունքները։
Այս կէտը կախեալ է ժամանակէն։ Առաջին հերթին պէտք է համոզուինք թէ այսօրուան թուրքերը 1915-ի միեւնոյն թուրքերը չեն, երկու տարբեր սերունդներ են, որով ցաւալի անցեալը պէտք է վերածնունդ աւետէ այսօր, որովհետեւ բոլոր արժէքներով, զորս ունին հայ ժողովուրդը եւ թուրք ժողովուրդը, կրնան աշխարհաքաղաքական գետնի վրայ խաղաղութեան եւ հաշտութեան խթան դառնալ արեւելքի եւ արեւմուտքի միջեւ։ Պատմական բաժինը անպայմանօրէն կը հասուննայ ժամանակի ընթացքին, հետազօտութիւններով, մտորումներով, եւ այս ուսումնասիրութիւններուն եւ մտածումներուն հետեւանքը կրնայ լուսաբանել այդ ժամանակաշրջանին տուեալները եւ օգնել հաշտութիւն կնքելու։ Սակայն այս բոլորը իրականացնելու համար պէտք է ըլլաք քաջ, եւ պէտք է յառաջ երթալ, անցեալը պէտք չէ մնայ քօղարկուած։ Իմ կարծիքովս պէտք է յատուկէն կարեւորութիւն տրուի ժամանակին, որովհետեւ այդպէսով ամէն բան կը հասուննայ առանց որ նոյնիսկ մենք նկատենք, ինչպէս սերմը, որ կ՛իյնայ գետին, եւ կ՛աճի առանց որ մարդը տեսնէ, սակայն օր մը այդ սերմը պիտի ծաղկի եւ պիտի պտղաբերէ։
Վսեմաշուք Կարդինալ, 1997-ին, սուրբ Յովհաննէս Պօղոս Բ. Սրբազան Քահանայապետը Լիբանան իր այցելութեան ընթացքին, յայտարարեց թէ Լիբանանը միայն երկիր մը չէ, այլ՝ պատգամ։ Սակայն դժբախտաբար Լիաբանանը այսօր կը տառապի քաղաքական, տնտեսական, եւ առողջապահական տարբեր խնդիրներէ, եւ կարողութիւնը չունի լուծելու զանոնք։ Հակառակ այս բոլորին, արդեօք Լիբանանը տակաւին պատգամ մը ունի՞ փոխանցելիք աշխարհին։ Ի՞նչ է այս պատգամը։
Սուրբ Յովհաննէս Պօղոս Բ. Սրբազան Քահանայապետը հնարեց այս բանաձեւը Լիբանանին համար զայն նկատելով «պատգամ» մը, որմէ ետք Բենեդիկտոս ԺԶ. Սրբազան Քահանայապետը ուրիշ արտայայտութիւն մը գործածեց ըսելով թէ Լիբանանը «գիտաշխատանոց» մըն է։ Այս երկու արտայայտութիւնները կ՛եզրակացնեն թէ Լիբանանը որպէս պատգամ եւ որպէս գիտաշխատանոց, երկխօսութեան վայր մըն է, ուր միասին կ՛ապրին տարբեր կրօնքի եւ քաղաքական գաղափարականի պատկանող մարդիկ, մաղթելով որ երբեք բաժանումներ չըլլան քրիստոնեաներու միջեւ։ Այս բառերը կամ արտայայտութիւնները, ինչպէս պատգամ կամ գիտաշխատանոց, կը նշեն թէ Լիբանանը կրնայ դառնալ երկիր մը ուր կրօնական, քաղաքական եւ ընկերային տարբերութիւնները չեն խախտեր իր միասնականութիւնը եւ կամ պատգամ մը ըլլալու իրականութիւնը, որով կրնայ օրինակ դառնալ միջին արեւելեան աշխարհին, որ կանչուած է որդեգրելու այն ինչ որ Լիբանանը ունի։ Ես պիտի աւելցնեմ սուրբ Յովհաննէս Պօղոս Բ.ի եւ Բենեդիկտոս ԺԶ.ի բառերուն, այսինքն պատգամ եւ գիտաշխատանոց արտայայտութիւններուն վրայ, ըսելով թէ Լիբանանը նաեւ «տառապանք» է՝ յատուկէն ինծի համար, որովհետեւ ուժգին կը սիրեմ այս երկիրը։ Շատ անգամ դժուար է յաղթահարել տառապանքներուն, սակայն յոյսով ենք որ ասիկա կրնայ իրականանալ։
Վատիկանը ի՞նչպէս օգտակար կրնայ դառնալ Լիբանանին որպէսզի նախագահական ընտրութեան խնդրին լուծում մը գտնէ։
Վատիկանը ելքի ուղի մը չէ, որ բոլոր երկիրներու քաղաքական հարցերուն լուծում կը գտնէ. այսպիսի խնդրի մը լուծումը կը սպասուի իրաւասու ուժերէ, այսինքն՝ խորհրդարանէն։ Վատիկանը միշտ կ՛ըսէ թէ Լիբանանը կրնայ լուծումի հասնիլ եթէ գործադրէ իր սահմանադրական պարտականութիւնները։ Կը կարծեմ թէ կորսնցնել Լիբանանը մը նշանակէ բացարձակ եւ ընդհանուր խառնաշփոթութիւն ստեղծել ամբողջ Միջին Արեւելքի մէջ։
Այսօր Եկեղեցին մեզ կը հրաւիրէ ապրելու ողորմութիւնը։ Մենք՝ Միջին Արեւելքի քրիստոնեաներս, ինչպիսի՞ կապ մը գտնելու ենք ողորմութեան եւ ահաբեկչութեան միջեւ, այսինքն՝ ինչպէ՞ ս կրնամ ապրիլ ողորմութիւնը ահաբեկիչներուն հետ, ինչպէ՞ս կրնամ սիրել զիրենք եւ ներել անոնց գործած ոճիրները։
Ահաբեկչութեան դէմ պէտք է պայքարիլ իրաւական միջոցներով, ապահովելով անվտանգութեան բոլոր պայմանները աշխարհի բոլոր երկիրներուն։ Ոչ թէ որովհետեւ ողորմած եմ պիտի երթամ ինքզինքս յանձնելու այս խենթերուն ձեռքը. ասիկա ողորմութիւն չէ։ Զինուորական ուժերու միջոցաւ է որ կը պայքարիմ անիրաւութեան դէմ, ահաբեկիչներուն դէմ, ինչպէս նաեւ ամէն բանի դէմ որ կը հակադրուի օրէնքին ու ողորմութեան։ Հոս կ՛ուզեմ անդրադառնալ դէպքի մը որուն մասին կը վկայեմ. Սրբազան Քահանայապետը հեռաձայնեց անձի մը որ սպաննած էր իր ծնողքը, եւ որ 25 տարիներ ետք, զղջալով ըրածին, ապաշխարեց եւ դարձի եկաւ։ Աստուծոյ ողորմութեան ժամանակը երբեք վերջ չունի։
Աւարտին, որպէս Արեւելեան Եկեղեցիներու Կարդինալ ի՞նչ կը պատգամէք մեզի։
Կ՛ուզեմ ձեր միջոցաւ ուղղել պատգամ մը յոյսի, մանաւանդ պատգամ մը որով կը մաղթեմ որ հաղորդութիւնը եւ վկայութիւնը շողան արեւելեան բոլոր Եկեղեցիներուն մէջ եւ բոլոր քրիստոնեաներուն մօտ։ Եթէ մենք միատարր ըլլանք մենք մեզի հետ, արդէն կատարած կ՛ըլլանք մեր այնքան կարեւոր առաքելութիւնը աշխարհի այս մասին մէջ, յիշելով միշտ որ ասիկա Քրիստոսի երկիրն է, ուր կը գտնուի նաեւ ամբողջ Սուրբ Պատմութիւնը, Սուրբ Գիրքը, եւ թէ հին կտակարանը իր վաւերականութիւնը գտաւ այս երկրին մէջ։
Հարցազրոյցը վարեց`
ՍԵՊՈՒՀ ՎՐԴ. ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ