Այս խորագիրն էր կրում բեմադրող ռեժիսոր Սամուէլ Թադեւոսեանի փաստագրական ֆիլմը, որի շնորհանդէսը տեղի ունեցաւ Երեւանի «Մոսկվա» կինոթատրոնում սեպտեմբերի 18-ին: Ֆիլմը եւս մէկ անդրադարձ էր մեր հերոսական էջերից մէկին, հերոսամարտ, որը յատկապէս համայնավարութեան տարիներին Հայաստանի քաղաքացիներին ներկայացւում էր շատ կցկտուր եւ երբեմն աղաւաղուած փաստերով: Համայնավարութիւնից յետոյ միայն պատմաբանները սկսեցին լուրջ ուսումնասիրել եւ այլ լոյսի տակ ներկայացնել հերոսամարտն ու հերոս մուսալեռցիներին: Այն, ինչ տեղի ունեցաւ 100 տարի առաջ, եւս մէկ ապացոյց էր, որ հայը տկար չէ, հայը քոչուոր չէ եւ կարող է ցանկացած արհաւիրքի դէմն առնել:
«ՄՈՒՍԱ ԼԵՌ. 100 տարի առաջ… 100 տարի յետոյ» փաստագրական ֆիլմի առաջին մասում ներկայացւում են Մուսա լեռան վեց գիւղերի պատմութիւնը, կենցաղը, մշակոյթը: Ֆիլմի երկրորդ մասը մեր օրերի Մուսա լեռն է, Մուսա լեռը 100 տարի յետոյ՝ Լիբանանի Այնճար գիւղաքաղաքով: Ֆիլմում անդրադարձ է կատարւում Պետօ Ինճէեանին, ով 40 տարի առաջ իր վրէժխնդիր բազուկը ցոյց տուեց Փարիզում, Լիզպոնի տղաներին, Հայաստանի Մուսա լեռ ջոկատին։ Ֆիլմը աւարտուում է մուսալեռցու վերադարձով, վերադարձ հայրենիք։
Իր խօսքում բեմադրող ռեժիսորը նշեց. “Մաղթում եմ այնպիսի խաղաղութիւն, որի մէջ բոց լինի: Միշտ հասկանանք, որ պատերազմական իրավիճակում ենք: Իսկ Վագըֆում ծածանուող դրօշը յուշում է, որ մենք գործ ունենք անելու, գործ ունենք անելու Մուսա լեռան ստորոտում”։
Նշենք, որ Մուսա լեռան հերոսամարտի 100-ամեակի միջոցառումները հայրենիքում մեկնարկեցին սեպտեմբերի 15-ին։ Աշխարհի չորս կողմերից Հայաստանում էին համախմբուել հարիւրից աւելի մուսալեռցիներ։ Մուսալեռցիները նախ այցելեցին Եսայի Եաղուբեանի շիրիմ-յուշարձանին։ Երեւանի պետական համալսարանում տեղի ունեցաւ գիտաժողով՝ նուիրուած հերոսամարտին, Հայոց ցեղասպանութեան թանգարանում բացուեց Մուսա լեռան հերոսամարտին եւ մուսալեռցիների կենցաղին նուիրուած ցուցասրահ։
Միջոցառումները եզրափակուեցին սեպտեմբերի 20-ին՝ Երեւանից Մուսալեռի յուշահամալիր քայլերթով եւ Մուսալեռ գիւղում հարիսայի պատրաստման հանդիսաւոր արարողութեամբ եւ շուրջպար հանդէսով։
ՌԱՏԻՕ ՄԱՐԻԱՄ